Rượu Ngô Hà Giang | Đặc Sản Nổi Tiếng Của Vùng Cao Nguyên Đá

Hà Giang được yêu thích bởi các món ăn đặc sản đặc sắc. Trong đó không thể không kể đến rượu ngô Hà Giang – thức uống lôi cuốn của vùng cao nguyên đá. Vì vậy, hãy cùng 2Trip tìm hiểu về loại rượu cực phẩm này nhé. 

Giới thiệu tổng quan về rượu ngô Hà Giang

Trong các loại rượu vùng cao, rượu ngô của Hà Giang được đánh giá cao nhất và nổi tiếng nhất. Với vị trí là vùng đất địa đầu Tổ quốc, có đến 3/4 địa hình là đá, người dân ở đây đã trồng ngô trong từng hốc đá tai mèo như là lương thực chính. Món rượu ngô cũng được nấu từ chính loại ngô trên núi đá, men lá truyền thống và nguồn nước suối tinh khiết.

Rượu ngô khi uống có vị ngọt, thơm của ngô cùng vị cay nồng của men. Lúc mới nấu, độ rượu trung bình khoảng từ 35 – 40 độ. Sau khi được cất trữ một thời gian, độ rượu sẽ hạ xuống còn trung bình khoảng 25 – 35 độ, thơm thoang thoảng mùi ngô.

Về độ an toàn, loại đồ uống có cồn này của Hà Giang luôn được đánh giá cao, đảm bảo sức khỏe. Sau khi uống rượu chỉ đọng lại cảm giác say êm êm, không gây đau đầu, nôn nao. Rượu tan nhanh, không bám mùi lâu và đem lại cho người uống cảm giác dễ chịu.

Nét nổi bật của rượu ngô – đặc sản Hà Giang so với các loại rượu ở những vùng khác nằm ở những vị thuốc quý trong men lá cổ truyền của dân tộc Mông có tác dụng hỗ trợ giải rượu. Chính vì thế, rượu ngô men lá là đặc sản làm quà không thể thiếu dành cho người thân và bạn bè sau mỗi chuyến đi du lịch Hà Giang.

Rượu ngô của Hà Giang mang đậm nét dân tộc H’mông sống trên vùng cao nguyên đá. Người dân sử dụng rượu ngô trong các bữa cơm hàng ngày và cả những ngày lễ tết, ma chay, cưới hỏi,… Rượu xuất hiện khắp mọi nơi tại Hà Giang và nấu rượu đã trở thành nét đẹp trong bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc nơi đây.

Xem thêm: Hồng Không Hạt Quản Bạ | Đặc Sản Cao Nguyên Đá

Rượu ngô Hà Giang có gì đặc biệt?

1. Nguồn gốc của rượu ngô

Thực chất rượu ngô Hà Giang không phải là đặc sản riêng của Hà Giang mà còn của cả đồng bào dân tộc H’mông nói chung. Rượu ngô thường được phân bố chủ yếu tại các đỉnh Tây Bắc và Đông Bắc nước ta. Rượu ngô được xem như là thức uống tinh thần của người dân vùng cao.

Khi đến với vùng đất này, du khách mới tìm thấy được loại rượu ngô ngon, chuẩn vị, cực phẩm như vậy. Những mẻ rượu thơm ngon được làm từ những nương ngô trên vùng cao nguyên đá khô cằn kết hợp cùng sự chăm chỉ và khéo léo của người dân bản địa.

2. Rượu ngô đặc sản Hà Giang – nét đặc sắc trong văn hóa

Từ lâu, việc nấu và thưởng thức rượu ngô đã trở thành thú vui của người dân vùng cao nguyên đá Hà Giang. Cả đàn ông và đàn bà đều xem nấu rượu như một hình thức giải trí, ai cũng vô cùng thích thú. Rượu được xem như là một món quà quý giá của đất trời và người dân quý trọng từng giọt rượu làm ra.

Trong những gia đình trên vùng đồi núi Hà Giang, nhà nào cũng có vài ba chum rượu ngô. Người dân uống rượu ngô hàng ngày và dùng nó để tiếp đãi khách quý. Đặc biệt, hương vị của rượu ngô cũng sẽ khác hơn trong những dịp lễ tết, bởi người dân nơi đây sẽ để dành những chum rượu chất lượng nhất, được cất trữ lâu nhất để thưởng thức vào những dịp lễ quan trọng.

Thức rượu này cũng xuất hiện trong các phiên chợ, người dân sẽ bán và thưởng rượu ngay tại đây. Khi đến các chợ phiên, du khách dễ dàng bắt gặp cảnh những người dân Hà Giang tụ tập lại thành từng nhóm và uống rượu trong bầu không khí sôi nổi rồi tâm sự với nhau những câu chuyện về cuộc sống, lao động sản xuất.

Rượu ngô có mặt ở khắp mọi nơi trên mảnh đất vùng cao nguyên đá tai mèo xám xịt. Nó gắn liền với đời sống của người dân và dần trở thành nguồn thu nhập chính của nhiều hộ gia đình. Vì vậy, có thể nói rượu ngô chính là đại diện cho quá trình hình thành và phát triển của nền văn hóa ở Hà Giang.

3. Công đoạn nấu rượu ngô khó khăn, vất vả

Trước khi có thành phẩm rượu ngô thơm ngon nức tiếng như hiện nay, người dân Hà Giang phải trải qua nhiều khó khăn, vất vả. Tại vùng đất toàn đá như Hà Giang, người dân tộc Mông đã gùi từng gùi đất đổ vào các hốc đá rồi tra từng hạt ngô.

Chờ đợi hơn 4 tháng, bắp ngô được trồng mới bắt đầu chắc hạt. Khi ấy, người phụ nữ dân tộc Mông lại địu quẩy tấu lên nương thu hoạch. Những nương ngô của người Mông thường cách nhà đến tầm 3 – 4 km. Vậy mà họ phải gùi một quẩy tấu chừng 30 – 40kg vượt đèo dốc về nhà.

Xem thêm: Mật Ong Bạc Hà Mèo Vạc Hà Giang | Đặc Sản Làm Quà Nổi Tiếng Trên Cao Nguyên Đá

Quy trình chế biến rượu ngô kì công

1. Nguyên liệu

Rượu ngô Hà Giang được nấu từ loại ngô tẻ có chất lượng cao, giống ngô được trồng từ 6-7 tháng cho hạt đều không bị mối, mọt. Hạt ngô to và được sàng lọc sạch sẽ. Không chỉ có vậy, nước nấu rượu cũng phải là loại nước được hứng từ nguồn nước sạch, giàu khoáng chất từ giữa những vách núi đá có độ cao hơn 1000 m so với mực nước biển.

Dòng nước tinh khiết sẽ tạo nên loại rượu có mùi vị thơm ngon đặc trưng không nơi nào sánh được. Nói đến rượu ngô của Hà Giang, một nguyên liệu quan trọng không thể thiếu đó là men lá truyền thống. Loại men này do người dân phải lên núi hái hơn 20 loại cây rừng quý hiếm đem phơi khô và trộn lẫn  với bột kê, một chút bột ngô nếp, bột ngô tẻ.

Sau đó, đun nước sôi trộn thành hỗn hợp, sau đó vo thành bánh, đem ủ khoảng 3 ngày, khi thấy mốc trắng thì lấy ra phơi khô sẽ được loại men lá hảo hạng. Điều đặc biệt nhất là đây là loại men chỉ có tại Hà Giang và cũng chính là mấu chốt để tạo nên hương vị riêng biệt của rượu ngô đặc sản Hà Giang.

2. Quy trình chế biến rượu ngô

Rượu ngô của Hà Giang đều được nấu theo phương pháp thủ công. Sau khi đã thu hoạch ngô về, người dân sẽ chọn ra những bắp ngô có hạt ngô to nhất, mẩy nhất để đem phơi khô cho dễ tách hạt. Khi nấu rượu, hạt ngô sẽ được bỏ vỏ và phôi, chỉ giữ nguyên phần tinh bột để nấu rượu.

Sau đó, hạt ngô được đem đi nấu kĩ trong khoảng 1 ngày. Trong quá trình luộc ngô, đảo đều tay liên tục để đảm bảo ngô chín đều. Đến khi cạn nước, ngô chín mềm thì múc ra dải lên tấm bạt đã trải dưới nền cho nguội. Tiếp đó, rắc men lá đã chuẩn bị từ trước lên ngô đã nguội, vơ ngô thành đống rồi ủ 1 ngày 2 đêm cho lên men và múc vào thùng nhựa to ủ tiếp khoảng 10 ngày.

Khi rượu đã được ủ kĩ với men trong khoảng 10 ngày thì đem ngô đó đến nồi chưng cất để nấu rượu theo phương pháp cách thủy. Dụng cụ để chưng cất rượu ngô gồm chảo lớn được đặt lên bếp củi. Nước được đổ đầy dưới đáy chảo với bên trên là một tấm vải lót sao cho ngô không bị sát vào đáy chảo, gây khê rượu.

Lửa để chưng cất rượu ngô phải được để ý thường xuyên. Nếu lửa quá nhỏ sẽ không ra hết được rượu, còn nếu lửa quá to thì sẽ khiến nồi bị cháy, rượu bị khê. Vì vậy, việc nấu rượu ngô của người dân Hà Giang không đơn giản chỉ là một nghề mà nó là cả một nghệ thuật.

Thường một mẻ rượu ngô đặc sản Hà Giang sẽ mất khoảng 6 – 8 tiếng đồng hồ để nấu. 4 tiếng đầu tiên sẽ cho ra phần rượu cực kì nặng. Trong 2 tiếng tiếp theo, rượu chiết ra sẽ nhẹ hơn, và 2 tiếng cuối cùng là rượu nhẹ và nhạt nhất. Sau khi rượu ngô nấu xong thì cần được hạ thổ ít nhất 6 tháng thì mới có thể sử dụng được. Rượu hạ thổ càng lâu thì càng thơm ngon, bớt độc tố và càng có giá trị.

Xem thêm: Cơm Lam Bắc Mê Hà Giang | Món Ăn Dân Dã Của Người Con Vùng Núi Đông Bắc

Các loại rượu ngô đặc sản Hà Giang phổ biến

1. Rượu ngô bao tử

Rượu ngô bao tử là một loại đồ uống thịnh hành khác tại điểm địa đầu cực Bắc nước ta. Rượu ngô bao tử là rượu được làm từ những bắp ngô non, có màu vàng đẹp, vị thanh, ngọt, mát. Bên cạnh đó, mùi hương của loại rượu này cực kì cuốn hút. Khi uống cảm giác khá êm, không có hiện tượng cay sốc thé lưỡi.

Do sử dụng ngô non chưa có tinh bột làm rượu. Do đó, người ta không thể ủ lên men như khi làm rượu ngô truyền thống mà phải đem bắp ngô non ngâm cùng rượu men lá trước hay có thể hiểu đơn giản là lấy rượu trắng ngâm cùng bắp ngô non để tạo nên rượu ngô bao tử. Mức giá của rượu bao tử Hà Giang là 1.000.000đ/ 1 can 20 lít.

2. Rượu ngô tím Hà Giang

Rượu ngô tím là một loại thức uống đặc sản của Hà Giang. Rượu ngô tím Hà Giang được làm bằng cách ngâm ủ rượu ngô men lá hạ thổ với bắp ngô tím có nguồn gốc từ Thái Lan được trồng trên vùng đất cao nguyên đá.

Món đồ uống này có màu hồng tím, sóng sánh, thơm mùi ngô thoang thoảng. Rượu có vị êm dịu, dễ uống, đem lại cảm giác say, nâng nâng, sảng khoái cho người dùng sau khi thưởng thức. Loại rượu này có mức giá tầm 1.000.000đ/ 1 can 20 lít

3. Rượu ngô men lá truyền thống

Khác với hai loại rượu ngô mới kia, rượu ngô men lá truyền thống dùng những hạt ngô đã trưởng thành, chắc mẩy để làm rượu và có cách nấu khác biệt. Loại rượu này sẽ tập trung vào men lá được làm từ 20 loại lá rừng tự nhiên để tạo hương vị cũng như màu sắc. Rượu truyền thống có giá nhỉnh hơn so với hai loại trên, khoảng 1.100.000đ/ 1 can 20 lít.

Xem thêm: Bánh Tam Giác Mạch Hà Giang | Đặc Sản Vùng Cao Nguyên Đá

Tìm mua rượu ngô tại Hà Giang ở đâu?

Rượu ngô là một trong những đặc sản mua làm quà Hà Giang lý tưởng nhất dành cho người thân và bạn bè sau chuyến du lịch. Để tìm mua được rượu ngô ngon tại vùng cao nguyên đá này không phải là việc khó. Hiện nay Hà Giang đang có 3 hãng rượu lâu năm nổi tiếng được nhiều người ưa chuộng.

Mỗi một thương thiệu sẽ có một hương vị rượu ngô riêng, được làm từ giống ngô trồng tại các huyện khác nhau trên mảnh đất địa đầu Tổ quốc. Tuy nhiên, hương vị của cả 3 đơn vị đều thơm ngon, chất lượng không cần phải bàn cãi. 3 đơn vị rượu ngô đặc sản Hà Giang đó là:

• HTX rượu ngô Thanh Vân: Mã Hồng, Thanh Vân, Quản Bạ, Hà Giang.
• Web Dacsancaonguyenda.vn: Ha Chế, Tả Lủng, Mèo Vạc, Hà Giang, cung cấp rượu ngô nem lá Chí Sán chính hãng
• HTX rượu ngô Hà Giang: tổ 2, bản Lũng Phìn, thị trấn Vị Xuyên, Vị Xuyên, Hà Giang

Ngoài ra, các chợ phiên Hà Giang chính là địa điểm dược bày bán rượu ngô thơm ngon, chuẩn vị. Chợ phiên nào cũng có 1 đến 2 dãy bán rượu ngô. Đi khắp các phiên chợ vùng cao Hà Giang, du khách sẽ bắt gặp cảnh người dân trao đổi buôn bán và dùng ngay thức uống này ngay tại chỗ.

Mỗi loại rượu tùy thuộc vào chất lượng cũng như độ tuổi của rượu sẽ có một mức giá bán khác nhau. Đối với rượu mới nấu, men lá chuẩn thì có giá khoảng 700.000đ/ 1 can 20 lít. Còn với rượu men lá chuẩn, đã được ủ trong vòng 1 năm có giá cao hơn khoảng 1.100.000đ/ 1 can 20 lít.

Bên cạnh đó, rượu men lá chuẩn, ủ 2 năm có giá khoảng 1.300.000đ/ 1 can 20 lít. Hay loại rượu men lá chuẩn, ủ 3 năm có giá khoảng tầm 1.500.000đ/ 1 can 20 lít.

Xem thêm: Ăn Gì Du Lịch Hà Giang | Bỏ Túi 18 Món Ngon Khi Tới Cao Nguyên Đá

Thưởng thức rượu ngô Hà Giang đúng chuẩn như thế nào?

Rượu ngô có màu vàng nhạt sóng sánh, độ rượu vừa đủ để không làm người uống choáng váng đầu óc nhưng cũng có thể hơi say say từ khi nào nếm thử. Rượu ngô không phải là một loại rượu để uống cho say. Du khách cần phải thưởng thức rượu đúng cách đó là nhấm nháp từng chút một để cảm nhận được vị cay ngọt, tê tê đặc trưng của rượu ngô miền núi đọng lại trên đầu lưỡi.

Người dân vùng cao uống rượu ngô thường xuyên. Rượu ngô ngon nhất là khi họ uống cùng những người hàng xóm thân quen. Sau những giờ làm việc vất vả, người dân bản địa thường sẽ ngồi lại, nhâm nhi từng ngụm rượu, tận hưởng từng giọt rượu tinh túy như phần thưởng cho thành quả lao động hăng say.

Còn gì tuyệt vời hơn khi thưởng thức rượu ngô bên nồi thắng cố nóng hổi nghi ngút khói trong tiết trời se se lạnh của vùng đồi núi khi đêm về. Vị ngọt cùng mùi hương ngô thoang thoảng của chén rượu ngô làm át đi mùi hăng hắc của món thắng cố. Đây là một sự kết hợp hoàn hảo mà du khách không nên bỏ lỡ khi đến với Hà Giang.

Trên đây là bài viết cung cấp những thông tin cơ bản về rượu ngô đặc sản Hà Giang thơm ngon nức tiếng. Khi đi du lịch Hà Giang, du khách không nên bỏ lỡ thức uống này và có thể sử dụng nó như đặc sản Hà Giang làm quà. Cuối cùng, chúc bạn có một chuyến đi du lịch Hà Giang thú vị và đáng nhớ.

Nguồn tham khảo

• Mia. (2022). Rượu ngô Hà Giang – Men say cực phẩm của vùng cao nguyên đá. [online] mia.vn. Có tại: https://mia.vn/cam-nang-du-lich/ruou-ngo-ha-giang-men-say-cuc-pham-cua-vung-cao-nguyen-da-3816. [Truy cập ngày 31/1/2023]
• Rượu ngô. (2019). Rượu ngô Hà Giang bao nhiêu tiền 1 lít. [online] ruoungo.com.vn. Có tại: https://ruoungo.com.vn/ruou-ngo-ha-giang-bao-nhieu-tien-1-lit.html. [Truy cập ngày 31/1/2023]
• Cổng thông tin điện tử Hà Giang. (2011). Rượu ngô – Đặc sản của Cao nguyên đá Hà Giang. [online]hagiang.gov.vn. Có tại: https://hagiang.gov.vn/pages/provincenews.aspx?ItemID=593. [Truy cập ngày 31/1/2023]
• Kavo Travel. (2019). Rượu ngô Hà Giang – Đặc sản vùng cao nguyên đá. [online] dulichkhatvongviet.com. Có tại: https://dulichkhatvongviet.com/ruou-ngo-ha-giang/. [Truy cập ngày 31/1/2023]
• Hà Giang top 10. (2021). Mách bạn 10 địa chỉ mua rượu ngô Hà Giang uy tín. [online] top10hagiang.com. Có tại: https://top10hagiang.com/ruou-ngo-ha-giang/. [Truy cập ngày 31/1/2023]