Bánh Tam Giác Mạch Hà Giang | Đặc Sản Vùng Cao Nguyên Đá

Nếu bạn từng du lịch Hà Giang chắc hẳn đã nghe qua loại bánh tam giác mạch. Đây là thức quà bình dị được người dân vùng cao yêu thích. Ngay dưới đây, hãy cùng 2Trip khám phá ngay bánh tam giác mạch Hà Giang. Loại bánh đã thưởng thức một lần sẽ nhớ mãi!

Giới thiệu bánh tam giác mạch Hà Giang

Cứ mỗi độ chuyển mùa từ tháng 10 đến tháng 11, hoa tam giác mạch Hà Giang lại nở rộ trên khắp nẻo đường nơi đây. Nhưng ngoài vẻ đẹp dịu dàng đằm thắm từ hoa của loại cây Đông Bắc  thu hút vô số du khách đến chụp ảnh. Thì tam giác mạch còn cho hạt để người dân vùng cao chế biến thành những thức quà hấp dẫn độc nhất vô nhị.

Bánh tam giác mạch bắt nguồn từ ẩm thực người Mông. Lâu dần, loại bánh này ngày càng phổ biến và trở thành đặc sản Hà Giang từ khi nào không hay. Bánh tam giác mạch không phải thức quà có quanh năm. Loại bánh này chỉ xuất hiện vào cuối mùa hoa tam giác mạch, thường rơi vào độ cuối thu đầu đông mỗi năm.

Cuối mùa hoa, người dân sẽ bắt đầu thu hoạch hạt của tam giác mạch. Sau đó hạt tam giác mạch sẽ được chia thành hai phần. Một phần được làm men hồng mi. Loại men nổi tiếng ở Hà Giang dùng để nấu rượu ngô. Phần còn lại sẽ mang đi làm bánh tam giác mạch.

Hạt tam giác mạch khi thu về chưa làm bánh được luôn. Mà cần trải qua vô số công đoạn như phơi, giã, nhào nặn những mẻ bánh tam giác mạch tím nhạt thơm lừng lần lượt ra lò nóng hổi chinh phục biết bao nhiêu khẩu vị du khách.

Vị bánh tam giác mạch rất đặc trưng, không giống bất kỳ loại bánh nào cả. Bánh tròn xoe và khá to. Đôi khi có những cái bánh nặng tới cả nửa cân, to bằng hai bàn tay xòe ra. Bánh tam giác mạch tơi xốp, mềm. Khi ăn có vị ngọt nhẹ, càng nhai kỹ càng thấy bùi bùi và đậm vị tam giác mạch đặc trưng.

Bánh tam giác mạch không sở hữu mùi hương nồng nàn như các loại bánh cao cấp khác ở miền xuôi. Hương thơm của bánh tam giác mạch tựa như mùi núi rừng Đông Bắc, mùi cao nguyên đá tai mèo xám xịt hay mùi ngai ngái của hoa tam giác mạch trong tiết trời cuối thu vùng cao. Tất thảy tạo nên bánh tam giác mạch độc đáo chỉ tìm thấy được tại Hà Giang.

Bánh tam giác mạch dần trở thành một trong những biểu tưởng ẩm thực Hà Giang. Một món ăn mà bất kì du khách nào cũng không nên bỏ lỡ. Đặc biệt hơn, bánh tam giác mạch đã được ghi danh vào danh sách “Top 100 món ăn đặc sản nổi bật của Việt Nam” vào năm 2021 – 2022  bởi Tổ chức kỷ lục Việt Nam. Đây cũng là một trong các món đặc sản Hà Giang mua làm quà được du khách lựa chọn nhiều nhất.

Xem Thêm: Thắng Dền Hà Giang | Đặc Sản Không Thể Bỏ Lỡ Khi Ghé Thăm Hà Giang

Cách chế biến bánh tam giác mạch

Bánh tam giác mạch nổi tiếng với nguyên liệu dễ tìm, giản dị. Nhưng cách là lại đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn vô cùng. Để làm được những chiếc bánh tam giác mạch ngon người chế biến cần bỏ ra rất nhiều công sức. Thời gian hoàn thành một mẻ bánh tính từ lúc phơi hạt đến lúc thành phẩm có thể lên đến hơn 10 ngày.

Nguyên liệu làm bánh tam giác mạch

Bánh tam giác mạch giản dị và mộc mạc. Đây chẳng phải cao lương mĩ vị mà chỉ đơn thuần là món bánh “cứu” đói cho biết bao nhiều thế hệ thời xưa nơi địa đầu Tổ Quốc. Do đó, nguyên liệu chế biến bánh tam giác mạch rất đơn giản chỉ bao gồm vỏn vẹn hạt tam giác mạch, chút nước lọc.

Ngày nay để bánh tam giác thêm phần hấp dẫn và thơm ngon hơn. Nhiều nhà dân chế biến có bỏ thêm bột gạo nếp nương và bột đỗ. Hai loại bột này được xay mềm mịn trộn cùng bột tam giác mạch. Bên cạnh đó, mọi người có thể bỏ thêm chút muối hoặc đường tùy theo khẩu vị thưởng thức để bánh thêm phần thơm ngon.

Mọi người có thể tìm mua hạt tam giác mạch ở các chợ phiên Hà Giang. Hạt tam giác mạch hay còn được gọi là hạt kiều mạch. Loại hạt này có màu nâu đậm nhỏ li ti. Kích thước hạt chỉ bằng 1/2 hạt đậu đen. Loại hạt này khá cứng với lớp vỏ mỏng. Tuy nhiên, trong hạt tam giác mạch có rất nhiều dinh dưỡng có tác dụng chống viêm, giảm sưng tấy, tăng cường hệ miễn dịch và hạn chế các bệnh về tim mạch và đột quỵ.

Chi tiết các bước làm bánh

Tuy được chế biến từng những nguyên liệu đơn giản, nguyên sơ. Nhưng cách chế biến bánh tam giác mặc lại cực cầu kỳ và phức tạp. Để làm thành công một mẻ bánh tam giác mạch ngon người ta phải trải qua rất nhiều công đoạn từ làm khô hạt để xay bột, trộn bánh,… Mỗi công đoạn đều tốn khá nhiều thời gian để chuẩn bị và thực hiện.

Đầu tiên khi mua hoạch xong hạt tam giác mạch, người dân sẽ mang hạt đi phơi khô trong khoảng 1 tuần dưới nắng to. Nếu những ngày nắng vừa phải hoặc không nắng thì thời gian phơi hạt sẽ kéo dài hơn. Hạt tam giác mạch phơi khô đạt chuẩn khi sờ lên sẽ có cảm giác đanh lại, cứng giòn.

Tiếp đó, người dân sẽ mang hạt tam giác mạch đi xay nhuyễn. Mặc dù loại hạt này khá nhỏ nhưng công đoạn xay lại không hề dễ dàng. Người dân phải xay hạt hoàn toàn bằng tay qua nhiều lần thật kĩ. Nhằm đảm bảo bột hạt tam giác mạch mềm mịn không lấn cấn khi làm bánh.

Thậm chí khi xay xong, người dân sẽ lọc qua bột lại một lần nữa để chắc chắn hạt tam giác mạch đã nhuyễn. Công đoạn xay bột và lọc bột có thể gọi là bước quan trong nhất trong quá trình làm bánh. Bởi nếu bột không mềm mịn, bánh khi làm xong ăn sẽ khá sạn giảm đi hương vị thơm ngon vốn có.

Bột khi xay xong liền được mang đi hòa với nước lọc. Mọi người sẽ tra nước từ từ vào bột cho đến bột dẻo lại rồi tiến hành nhào đi nhào lại nhiều lần đến khi bột thành một khối mịn màng, mềm dẻo. Tiếp đó, người dần cho bột vào một khuôn đúc truyền thống hình tròn to bằng cả bàn tay người lớn.

Nếu mọi người không có khuôn đúc bánh. Có thể nhào bột và nặn chay hoàn toàn được. Bánh tam giác mạch được làm với đủ loại kích thước. Nhưng kích thước thường gặp nhất chính là bánh tròn có đường kính từ 10cm đến 12cm. Bánh được cán mỏng vời độ dày chỉ khoảng 1cm.

Bước cuối cùng trong quá trình chế biến bánh tam giác mạch chính là hấp chín. Người dân sẽ mang bánh hấp bánh cách thủy khá giống như hấp bánh bao trong vòng 10 phút (tùy vào kích thước của bánh mà có thể lâu hơn). Cho đến khi bánh chín xếp mềm thì bỏ ra. Bánh tam giác mạch nóng hổi thơm dịu nhẹ mùi núi rừng có màu tìm nhạt hoặc nâu đất trông vô cùng bắt mắt.

Thưởng thức bánh tam giác mạch

Ngày xưa, người dân vùng cao làm rất nhiều bánh tam giác mạch để ăn vào mỗi độ thu hoạch hạt tam giác mạch. Nhưng hiện giờ, bánh ngày càng được ít người làm hơn. Có lẽ do quá trình làm bánh vất vả mà giá trị kinh tế không cao. Tuy nhiên, loại bánh này vẫn luôn được gìn giữ và vẫn xuất hiện trong những phiên chợ người vùng cao.

Bánh tam giác mạch có thể ăn ngay sau khi hấp chín. Nhưng người Mông thường ăn bánh tam giác mạch cùng thắng cố. Họ sẽ thưởng thức khi bánh vẫn còn nóng hổi trên tay chấm với nước hầm thắng cố. Bánh tam giác mạch mềm, xốp quyện với nước dùng béo đậm đà càng nhai càng thấy vị ngọt thanh hấp dẫn.

Bên cạnh đó, nhiều người còn thường mang bánh tam giác mạch ra nướng chín trên bếp lửa nóng. Cách ăn này thường thấy vào mùa đông lạnh. Khi mọi người trong nhà quây quần bên bếp lửa vừa nướng bánh nhâm nhi vừa vui cười trò chuyện. Bánh tam giác mạch Hà Giang nướng chín thơm nức mũi, vỏ ngoài có màu nâu rất hấp dẫn. Bên trong bánh nóng bốc khói nghi ngút.

Trẻ con vùng cao Hà Giang cũng rất thích chiên bánh tam giác mạch. Bánh được chiên chín sẽ phồng lên trông khá giống bánh rán miền xuôi. Vị bánh tam giác mạch ngọt, thơm phẳng phất mùi núi rừng mộc mạc xen lẫn với chút hương thơm đặc trưng của hoa tam giác mạch. Vỏ bánh giòn tan, phần bánh bên trong mềm béo béo, ngọt nhẹ.

Mua bánh tam giác mạch ở đâu?

Bánh tam giác mạch Hà Giang như món ăn đặc trưng của nơi địa đầu Đông Bắc. Vì thế, cứ vào mỗi mùa bánh du khách đi du lịch Hà Giang sẽ không khó tìm thấy những quán bánh tam giác mạch nhỏ ven đường của người dân vùng cao. Các quầy gánh bán bánh không có thời gian hoạt động rõ ràng. Vì thế, nếu du khách gặp đừng ngần ngại ghé vào mua luôn nhé!

Nếu du khách đi phượt cao nguyên đá Đồng Văn Hà Giang có nghỉ tại thị trấn Đồng Văn. Vậy mọi người hãy ghé đến phố cổ Đồng Văn để tìm mua bánh tam giác mạch. Quanh khu phố cổ có một số gánh hàng có bán loại bánh này. Mọi người có thể vừa thưởng thức bánh vừa trò chuyện với người dân hoặc mua mang về nhâm nhi dần.

Bên cạnh đó, du khách có thể chờ đến những phiên chợ vùng cao ở Hà Giang để mua bánh tam giác mạch. Chợ phiên luôn là lúc tấp nập nhất với đủ mặt hàng được bày bán. Dạo quanh một vòng chợ, du khách không những mua được bánh tam giác mạch mà còn có cơ hội nếm thử nhiều đặc sản Hà Giang hấp dẫn có một không hai.

Tùy vào từng khu vực mà sẽ có thời gian họp chợ khác nhau. Nhưng nhìn chung, các buổi chợ phiên thường diễn ra vào một trong ba ngày thứ 6, thứ 7, hoặc chủ nhật. Chẳng hạn chợ huyện thị trấn Tam Sơn, chợ Tráng Kìm tại huyện Quản Bạ sẽ họp vào thứ 7, chợ Mậu Duệ họp vào sáng chủ nhật, chợ Du Già diễn ra vào sáng thứ 6,..

Tuy nhiên, sẽ có một vào phiên chợ họp theo lịch âm sẽ khó theo dõi hơn với khách du lịch. Ví dụ chợ Khâu Vai của huyện Mèo Vạc Hà Giang sẽ họp vào 6 lần mỗi tháng. Cụ thể vào những ngày đuôi 2 hoặc 7 gồm mùng 2, 7, 12, 17, 22 và 27 âm lịch. Riêng chợ Phó Cao sẽ họp vào ngày Tuất và Thìn, Phó Bảng diễn ra hôm ngày Tý và Ngọ,..

Bánh tam giác mạch để được bao lâu?

Nếu du khách lỡ phải lòng hương vị bánh mộc mạc thơm mùi tam giác mách, ngọt vị bột ngô. Vậy có thể mua chút bánh mang về miền xuôi thưởng thức hoặc làm thức quà dân dã tặng người thân sau chuyến đi. Bánh tam giác mạch khá dễ bảo quản chỉ cần để trong ngăn mát tủ lạnh có thể giữ được từ 2-3 ngày.

Tuy nhiên, trong quá trình du khách mang bánh di chuyển từ Hà Giang về nhà cần chú ý. Nên mua bánh trước khi chuẩn bị rời thành phố thay vì mua quá sớm và không có chỗ bảo quản. Du khách không nên bọc bánh quá kĩ hay buộc chặt trong túi nilong. Sau khi về đến nhà, mọi người hay bỏ bánh ra khỏi túi và đòng hộp cho vô tủ lạnh. Khi muốn ăn có thể mang ra hấp nóng.

Bánh tam giác mạch mộc mạc và bình dị nhưng lại chứa một hương vị rất riêng, rất lạ. Đó là hương vị của núi rừng Đông Bắc cuối thu đầu đông. Đó là vị hài hòa của bột ngô ngọt thơm với bột tam giác mạch ngai ngái. Đặc biệt, giá của loại bánh này khá rẻ chỉ dao động từ 10.000đ – 15.000đ/cái mà siêu to 2 người ăn mới hết.

Nếu có cơ hội ghé đến Hà Giang vào cuối mùa hoa tam giác mạch, du khách nhất định không nên bỏ lỡ loại bánh độc đáo tại cao nguyên đá địa đầu Tổ Quốc. Hương vị của bánh tam giác mạch sẽ khiến du khách nhớ mãi. Trên đây là toàn bộ thông tin về loại bánh này mà 2Trip muốn giới thiệu đến mọi người. Cảm ơn mọi người đã theo dõi.

Nguồn tham khảo

• VietNamNet. (2022). Loại bánh ‘nặng trình trịch’ gần nửa cân mỗi chiếc, phải lên tận Hà Giang mới có. (online) vietnamnet.vn. Có tại: https://vietnamnet.vn/loai-banh-nang-trinh-trich-gan-nua-can-moi-chiec-phai-len-tan-ha-giang-moi-co-806224.html [Truy cập ngày 22/01/2023]
• Báo Hà Giang. (2020). Bánh tam giác mạch – Thức bánh làm từ loài hoa nổi tiếng nơi cao nguyên đá Hà Giang. (online) baohagiang.vn. Có tại: http://baohagiang.vn/van-hoa/202010/banh-tam-giac-mach-thuc-banh-lam-tu-loai-hoa-noi-tieng-noi-cao-nguyen-da-ha-giang-766253/ [Truy cập ngày 22/01/2023]
• Hà Nội Mới. (2022). Những món bánh phải thử khi đến Hà Giang. (online) hanoimoi.com.vn. Có tại: https://hanoimoi.com.vn/tin-tuc/Du-lich/1047752/nhung-mon-banh-phai-thu-khi-den-ha-giang [Truy cập ngày 22/01/2023]
• Báo Dân Tộc. (2021). Món quà từ Cao nguyên đá Đồng Văn. (online) baodantoc.vn. Có tại: https://baodantoc.vn/mon-qua-tu-cao-nguyen-da-dong-van-1640171814129.htm [Truy cập ngày 22/01/2023]